Nếu đã một lần được nghe đến cái tên Vịnh Bái Tử Long, chắc không ít du khách đã tò mò và tìm hiểu về sự tích cái tên ấy. Sự tích như sau: Khi xưa người Việt mới lập nước đã bị giặc ngoại xâm. Ngọc Hoàng sai Rồng mẹ mang theo một đàn Rồng con xuống hạ giới giúp người Việt đánh giặc. Thuyền giặc từ ngoài biển ào ạt tiến vào bờ, vừa lúc đàn Rồng tới hạ giới. Đàn Rồng lập tức phun vô số châu ngọc và thoắt biến thành muôn ngàn đảo đá trên biển, tạo nên bức tường thành vững chắc, bất ngờ chặn bước tiến của thuyền giặc. Đoàn thuyền giặc đang lao nhanh, bị chặn đột ngột đã đâm vào các đảo đá hoặc đâm vào nhau vỡ tan tành. Sau khi giặc tan, Rồng mẹ và Rồng con không trở về trời mà ở lại hạ giới, nơi vừa diễn ra trận chiến. Vị trí Rồng mẹ xuống là Hạ Long, Rồng con xuống là Bái Tử Long. Đuôi đàn rồng quẫy nước trắng xóa là Long Vĩ (bán đảo Trà Cổ ngày nay) với bãi cát mịn và dài hơn chục cây số.
Vịnh Bái Tử Long nằm trong khu vực của vịnh Bắc Bộ, bao gồm một phần của biển Hạ Long, Cẩm Phả và thị trấn huyện đảo Vân Đồn. Vịnh là một chuỗi dài gồm các hòn đảo được tạo ra khi toàn bộ cao nguyên đá vôi bị chìm dưới mực nước biển. Có đa dạng sinh học phong phú với 2 hệ sinh thái chính: hệ sinh thái ngập nước và hệ sinh thái rừng nhiệt đới thường xanh nhiệt;với một hệ sinh thái biển và ven biển.
Đặc điểm khí hậu của vùng vịnh Bái Tử Long phân hóa 2 mùa rõ rệt: mùa hạ nóng ẩm, và mùa đông khô lạnh. Nhiệt độ trung bình năm từ 15°C- 25°C; lượng mưa vào khoảng từ 2000mm – 2000mm / năm. Vịnh Bái Tử Long còn có hệ thống thủy triều với mức triều vào khoảng 3.5- 4m/ngày. Độ mặn vào khoảng từ 31 đến 34.5 MT vào mùa khô và thấp hơn trong mùa hè.
Nơi đây cũng tập trung đa dạng sinh học cao với những hệ sinh thái điển hình như hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái rạn san hô, hệ sinh thái tùng áng, hệ sinh thái rừng cây nhiệt đới.
Theo ước tính, ở vịnh Bái Tử Long có tới 391 loài sinh vật biển, hầu hết trong số đó mang lại giá trị kinh tế và khoa học cao. Số lượng động vật phù du lên tới 51 loài, động vật đáy 132 loài, cá 19 loài, san hô 79 loài (trong đó có 17 loài ghi trong sách Đỏ Việt Nam). Trong đó có nhiều loài quý hiếm như bào ngư, hải sâm, sái sùng, trai ong còn gọi là bò hải ngưu (Sirenia) thế giới đã đưa vào loài quý hiếm cần được bảo vệ. Với những giá trị đặc biệt về mặt cảnh quan, địa mạo, sự đa dạng sinh học, cùng với sự tiềm ẩn trầm tích văn hóaVân Ðồn – một trong những chiếc nôi văn hóa của người Việt cổ, Vịnh Bái Tử Long luôn nhận được sự quan tâm và bảo vệ xứng đáng.
Vịnh Bái Tử Long cùng với vịnh Hạ Long trở thành một trong những kỳ quan thiên nhiên của thế giới. Nơi đây còn in dấu nền văn hóa Hạ Long từ hàng nghìn năm trước và cũng còn lưu giữ khá vẹn nguyên nét tinh khôi của một quần đảo thủa hồng hoang. Với những hòn đảo xinh đẹp và những bãi cát dài trắng xóa cho nên Vịnh Bái Tử Long ngày càng thu hút khách nước ngoài thăm quan.
Dẫu đã có dịp đến vịnh Hạ Long với hơn một ngàn đảo đá thiên hình vạn trạng, bạn vẫn sẽ không khỏi ngỡ ngàng khi đến Bái Tử Long - một vùng vịnh duyên dáng với những bãi cát mịn như nhung, làn nước xanh trong như pha lê, những địa danh lịch sử và vô vàn sản vật. Nếu coi vịnh Hạ Long như một cô gái đẹp rực rỡ, thì vịnh Bái Tử Long lại như một cô gái đằm thắm, nền nã và có duyên thầm.
Vịnh Bái Tử Long có hàng trăm núi, đảo nhấp nhô trên mặt nước với hàng trăm cây số bờ biển với những bãi cát trắng mịn ở Minh Châu, Quan Lạn, Ngọc Vừng, chạy dài hàng chục km.
Vịnh Bái Tử Long ẩn chứa tiềm năng lớn để phát triển tour du lịch Hạ Long. Cùng với Vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long là một trong những kỳ quan thiên nhiên tuyệt vời. Du lịch Bái Tử Long, bạn có thể đến với một điểm nhấn trong quần thể du lịch sinh thái biển chỉ cách Bãi Cháy khoảng 60 km đường bộ hoặc 1,5 giờ đi tàu thủy cao tốc xuyên suốt vịnh Bái Tử Long tươi đẹp. Tại đây, bạn sẽ phải ngỡ ngàng trước bãi cát dài 2 km trắng mịn màng, làn nước xanh ngắt và một không gian vô cùng trong sạch. Cảnh quan của đảo vẫn còn giữ nguyên dáng vẻ hoang sơ và nét tinh khôi của tạo hóa. Nghỉ lại trong những ngôi nhà sàn ngay sát mép nước, vừa dân dã, vừa đầy đủ tiện nghi, bạn vẫn có thể vui chơi thỏa thích bên những quầy bar di động hay trong hồ bơi nhân tạo chỉ cách bãi biển một con đê cát nhỏ.
Du khách có thể mua tour du thuyền để đến với các địa điểm du lịch hấp dẫn thú vị của vịnh. Với rất nhiều điểm tham quan nổi bật như bãi biển Quan Lạn, đảo Cô Tô, đảo Vân Đồn và làng chài Vung Viêng, Bái Tử Long hứa hẹn sẽ là một điểm thu hút du lịch phổ biến trong thời gian tới.